Overspannen

Het klinkt als een cliché, maar dit is wel wat je vaak te horen krijgt wanneer je iemand vertelt dat je overspannen of ‘opgebrand’ bent. De term overspannen kennen we allemaal wel, maar velen van ons hebben hier (gelukkig maar) geen- tot weinig ervaring mee.

Herkennen – Waarom dit lastig is…

Begrijpen wat overspannenheid inhoudt en dan met name het gevoel wat het teweeg brengt is verschrikkelijk moeilijk. Zeg maar gerust onmogelijk, omdat je gevoel niet gedefinieerd kan worden. Iedereen beschrijft het anders en is dus niet eenvoudig om dit te ‘vertalen’. Wanneer je last hebt van een griepje of verkoudheid zul je dit snel herkennen aan symptomen als koorts, verstopte neus, spierpijn, hoofdpijn of pijn in je hele lichaam. De meeste mensen zullen dit in dezelfde vorm herkennen waardoor er begrip ontstaat voor de situatie.

Waarom herkennen we griep wel, maar overspannenheid niet?

De reden hiervoor is vrij eenvoudig. Symptomen van griep uiten zich in eerste instantie in lichamelijke klachten, wat bij overspannen zijn niet- of mogelijk later tot uiting komt. Het herkennen van griep is voornamelijk te danken aan onze kindertijd waarin het lichaam weerstand opbouwt. Wanneer je als kind ziek wordt zullen je ouders de symptomen van griep snel herkennen en hier actie op ondernemen. Naarmate je ouder wordt, ben je sneller (zelf) in staat om de symptomen te herkennen en hier conclusies uit te trekken. Overspannenheid is niet iets waar we op voorbereid worden in onze jonge jaren, dus het herkennen ervan is erg moeilijk.

Wat overspannenheid inhoudt

Overspannen raken is een ‘modern’ gevaar in het leven waar met name ‘presteerders’ en ‘doorzetters’ echt goed op moeten letten, maar helaas – vaak vanwege hun ‘Ik kan alles aan’-karakter zien ze het zelden aankomen. Omdat deze groep vaak zó gepassioneerd is in wat ze doen, negeren ze het feit dat ze uitzonderlijk lange dagen maken, buitengewoon zware werkbelastingen op zich nemen en enorme druk op zichzelf uitoefenen om koste wat kost het resultaat willen leveren wat ze voor ogen hebben, waardoor ze ‘rijp’ zijn voor een burn-out. Wanneer je niet tot deze groep behoort moet je tegenwoordig ook goed opletten dat je niet gevangen wordt door een burn-out. Dit komt met name door de hectische maatschappij waar we in leven. Niet alleen op de werkvloer, maar ook in ons persoonlijke leven kan de oorzaak van overspannenheid liggen. Alles moet sneller, beter, korter, langer of ‘even tussendoor’. Tijd is kostbaar, dus met andere woorden: “we hebben er te weinig van…”. We ‘MOETEN’ zoveel! Daardoor is het logisch dat ons ‘WILLEN’ in verval is geraakt. Pas als we alles wat ‘MOET’ hebben afgehandeld gunnen we onszelf de leuke dingen in het leven.

Psychische symptomen van overspannenheid

• Lichamelijke en emotionele uitputting
  Je bent snel moe en voelt je compleet opgebrand. In een vroeg stadium van overspannenheid is dit een veel voorkomende situatie. Op een gegeven moment zul je naast de geestelijke vermoeidheid ook lichamelijke uitputting vernemen.
• Slapeloosheid
  Daarnaast kun je eveneens moeite hebben om in slaap te vallen. Dit is een veelvoorkomende situatie bij een burn-out. Daarnaast kan het ook voorkomen dat je maar één of twee nachten per week in slaap kunt blijven. kan slapeloosheid veranderen in een aanhoudende nachtelijke beproeving; zo uitgeput als je bent, kun je niet slapen.
  
• Angst
  In het begin kun je symptomen van spanning, zorg en onzekerheid ervaren. Naarmate je dichter bij de fase van overspannen zijn komt, kan de angst zo ernstig worden dat het je vermogen om productief te zijn verstoort en problemen in je persoonlijke leven kan veroorzaken.
  Het kan heel goed zijn dat je voorheen geen enkel probleem had om naar de bakker, de slager of de supermarkt te gaan, maar er sinds kort enorm tegenop kijkt om überhaupt maar de deur uit te gaan.
• Boosheid
  Vooral in het begin kan dit zich voordoen als spanning en prikkelbaarheid in sociale situaties. Later kan dit zich uiten in boze uitbarstingen en serieuze ruzies thuis en op de werk. Het is verstandig om op korte termijn professionele hulp te zoeken wanneer gedachten of gewelddadigheden jegens familie of collega’s plaatsvinden. Zelf heb je het niet zozeer in de gaten, maar je omgeving daarentegen wel. Het is absoluut geen schande om hulp te zoeken. Het is zelfs een teken van kracht wanneer je hulp durft te vragen!
  
• Cynisme
  Je neemt een houding aan die vaak tot uiting komt in een uitgesproken mening die afwijkt van wat mensen van je gewend zijn. Vaak ben je wantrouwend tegenover andermans bedoelingen, tegen het nut van instituties of je bent ongevoelig voor de gevolgen van je eigen daden. Voor je gevoel ligt alles aan iemand anders en begrijpen ze jou niet. 
  
• Onthechting
  Het warme contact wat je eerder had met bepaalde personen verandert in een kille, betekenisloze vorm van contact. Je hebt er gewoonweg geen zin meer in, althans zo voelt het. Wanneer je in deze fase verkeert, is de kans groot dat een groot deel van je vrienden en kennissen minder tot geen contact meer met je zoeken. Hieruit kan bij jezelf nog meer onvrede ontstaan.
• Depressieve gevoelens
  In een relatief vroeg stadium, kun je je triest en soms zelfs hopeloos voelen. Daardoor kan het zelfs zo zijn dat je schuldgevoelens krijgt bij bepaalde keuzes. Je kunt je ook waardeloos voelen in bepaalde situaties. In het ergste geval mondt dit uiteindelijk uit in een zware depressie. Je voelt je waardeloos en denkt dat de wereld beter af is zonder jou. Dit is een kritiek punt waarbij professionele hulp gewenst is om de situatie de juiste kant op te manoeuvreren.
  
• Gevoel van in-effectiviteit en gebrek aan prestatie
  In jouw ogen lijkt alles te mislukken. Niets loopt zoals jij dat wilt, ondanks tevredenheid van anderen.
• Passie en zin is ver te zoeken
  Waar je eerder vol voor ging, kom je nu je bed niet meer voor uit. Gedachten als: Waar doe ik het eigenlijk voor? of Wat doet mijn inbreng er toe? zijn bekende voorbeelden.
• Vergeetachtigheid / verminderde concentratie en aandacht
  Het gebrek aan focus en ‘milde’ vergeetachtigheid zijn vroege tekenen van overspannenheid. Later kunnen de problemen zo ver gaan dat je hierdoor je werk niet meer kunt doen en begint alles op te stapelen. Je raakt totaal het overzicht kwijt.
• Gevoelens van apathie en hopeloosheid
  Deze uitwerking is vergelijkbaar met wat wordt beschreven in de gedeelten over depressie en pessimisme. Het presenteert zich als een overwelmend gevoel dat niets goed gaat of niets belangrijk is. Naarmate deze symptomen verergeren, kunnen je gevoelens immobiliseren. Feitelijk bekeken betekent dit dat je niet meer goed weet wat je doet. Je bent de controle over jezelf kwijt.

Lichamelijke symptomen

Lichamelijke symptomen zul je niet snel toekennen aan overspannenheid, maar zijn wel dingen die je kunt herkennen wanneer je eerder genoemde symptomen hebt gelezen. We zetten een aantal op een rij, zodat je een beeld hebt van herkenning.

• Pijn op de borst
  Het kan een zeer beangstigend gevoel geven, maar is een goedbedoeld signaal vanuit jezelf dat je rustiger aan moet doen en om jezelf moet denken.
• Hartkloppingen
  Net als pijn op de borst is het een lichamelijk alarm, maar niet altijd levensbedreigend. Ons lichaam en geest werken met elkaar samen en vullen elkaar aan. Hartkloppingen zijn wel een signaal waarbij je het beste contact op kunt nemen met je huisarts.
• Kortademigheid
  Wanneer je een opgejaagd gevoel hebt, of spanning ervaart, kan het zijn dat je last krijgt van symptomen die lijken op hyperventilatie. Probeer rust te vinden en wanneer je het niet vertrouwt, contact opnemen met de dienstdoende arts.

Er zijn nog een aantal symptomen die meespelen (op lichamelijk vlak)

• Hoofdpijn
• Duizeligheid
• Flauwvallen
• Gastro-intestinale pijn
  Bij gastro-intestinale mucositis treden beschadigingen op van het slijmvlies in het gehele maag-darmkanaal. Dit houdt in dat je pijn ervaart in je maag, darmkrampen, een opgezette buik, een dunne ontlasting hebt of loze aandrang met verlies van slijm.

Wanneer je in de greep van een burn-out bent, kun je niet langer effectief functioneren op persoonlijk of professioneel vlak. Echter, een burn-out komt niet uit het niets. Je wordt ’s ochtends niet wakker en spontaan ‘overspannen’. Het is veel verraderlijker dan dat, het ontwikkeld zich in verloop van tijd tot een langzaam-werkend gif, waardoor het veel moeilijker te herkennen is. Het is een soort van sluipmoordenaar zeg maar. Toch geven lichaam en geest ons waarschuwingen, maar pas wanneer je weet waarnaar je moet zoeken, kun je het herkennen voordat het te laat is. Eigenlijk is het nooit te laat, maar met het ‘moment dat het te laat is’ wordt bedoeld dat je zelf de regie volledig kwijt bent en overgeleverd bent aan een situatie die je liever wilt vermijden. Je hebt dan niet meer de controle over jezelf die je normaliter wel zou hebben.

Herken jij je in dingen die hierboven beschreven zijn, dan is de kans groot dat je overspannen bent en daarbij mogelijk hulp nodig hebt. Je bent- en staat er niet alleen voor!